Czym jest trzustka i jakie pełni funkcje?
Trzustka to niewielki narząd o długości około 20 cm, usytuowany w górnej części brzucha. Składa się z trzech części: głowy, trzonu oraz ogona, a jej kształt przypomina gruszkę lub balonik. U zdrowych osób cechuje się bladoróżowym kolorem.
Jej najważniejszym zadaniem jest wydzielanie do jelita cienkiego enzymów trawiennych oraz produkcja insuliny i glukagonu – hormonów regulujących poziom cukru we krwi.
Choroby trzustki, zwłaszcza rak, charakteryzują się wysoką śmiertelnością, co wiąże się z późnym pojawianiem się objawów klinicznych. W Polsce każdego roku diagnozuje się kilka tysięcy nowych przypadków raka trzustki, jednak tylko niewielka liczba chorych przeżywa więcej niż pięć lat od diagnozy.
Najczęściej występujące choroby trzustki
Stanowią one efekt różnych czynników, takich jak nadmierne spożycie alkoholu, palenie tytoniu, kontakt z pestycydami, a nawet niektóre leki. Nie bez znaczenia jest też genetyka – czasem trudno jednoznacznie wskazać przyczynę.
– W Polsce rocznie diagnozuje się około 5 tysięcy przypadków raka trzustki, jednak tylko około 10% chorych żyje dłużej niż 5 lat. To zatrważające dane – wyjaśnia dr Olga Urbanowska-Domańska, onkolog.
Do najczęstszych chorób narządu zaliczamy:
- ostre zapalenie trzustki,
- przewlekłe zapalenie trzustki,
- torbiele trzustki,
- rak trzustki.
Cukrzyca typu 2 oraz otyłość to istotne czynniki zwiększające ryzyko schorzeń trzustki. Z badań wynika, że większość pacjentów to osoby powyżej 50. roku życia, przy czym częściej mężczyźni.
Jak rozpoznać chorobę trzustki?
Ze względu na to, że objawy trzustkowych schorzeń pojawiają się często bardzo późno, diagnoza jest opóźniona, co znacznie pogarsza rokowania. Z reguły symptomy związane są z procesem zapalnym wywołującym ból.
– Bóle promieniujące do pleców, szczególnie w okolicy lędźwiowej, często są błędnie kojarzone z problemami kręgosłupa, a mogą wskazywać na rozwijającego się raka trzustki – tłumaczy dr Olga Urbanowska-Domańska.
Dodała także, że nagłe pojawienie się cukrzycy, uporczywa biegunka czy niestrawność to sygnały wymagające dalszej diagnostyki. U niektórych pacjentów występują także obniżony nastrój lub depresja – nietypowe objawy, które należy brać pod uwagę.
Do objawów choroby trzustki należą między innymi:
- ból w górnej części brzucha,
- ból promieniujący do kręgosłupa,
- utrata masy ciała,
- biegunki,
- nudności i wymioty,
- wzrost poziomu glukozy we krwi,
- gorączka,
- utrata apetytu,
- osłabienie i zmęczenie,
- wzdęcia oraz uczucie pełności,
- zmiany skórne.
Do symptomów skórnych związanych z chorobami trzustki zalicza się przede wszystkim świąd oraz żółtaczkę, która pojawia się z powodu ucisku na przewód żółciowy. Ponadto u pacjentów mogą pojawić się krwawe wybroczyny w okolicach pępka oraz zaczerwienienie twarzy i dekoltu.
Jak dbać o zdrową trzustkę?
Choroby trzustki często ujawniają się dopiero w zaawansowanym stadium, dlatego warto regularnie kontrolować poziom cukru we krwi, przynajmniej raz na rok, a także wykonać badanie USG jamy brzusznej lub rezonans co dwa lata.
Osoby narażone na choroby tego narządu powinny unikać bogatych w tłuszcze produktów, takich jak margaryna czy smalec. Nie można zapominać również o codziennej aktywności fizycznej, która wspiera zdrowie całego organizmu.
W przypadku bólów brzucha o nieznanej etiologii warto wykonać badania trzustkowe, m.in. oznaczanie poziomu enzymów takich jak amylaza i lipaza. W niektórych laboratoriach dostępne są nawet zestawy diagnostyczne dedykowane trzustce.
Na co zwrócić szczególną uwagę?
Choroby trzustki są podstępne i często przez długi czas nie dają jednoznacznych objawów. Jednak charakterystyczne zmiany na skórze, takie jak uporczywy świąd czy żółtaczka, mogą wskazywać na rozwijający się problem. Wczesne zdiagnozowanie jest kluczowe dla skuteczności leczenia.